Door J.M. Ydema geschilderde kruiswegstaties.
“...tegen de zijwanden zijn fresco's aangebracht, die de kruiswegstatie verbeelden en zijn vervaardigd in 1933 door Jaap Ydema uit Blauwhuis.” (bron: Rijksmonumentenregister)
In de koorsluiting is aan de zuidzijde een piscina-nis te voorschijn gekomen,
waarvan de voorzijde door een accoladeboog met afgeschuinde kant gevormd wordt.
De nis was omgeven door een 15 cm brede geschilderde rode band met witte schijnvoegen.
(bron: Noordelijk Oostergo. Ferwerderadeel.)
Op een foto op Reliwiki zijn ook restanten van een muurschildering elders in het gebouw te zien.
De wanden van de zogenaamde tuin- of koepelkamer uit ca. 1840 hebben een marmer imitatie van stucco lustro met grote rechthoekige panelen ter hoogte van de vensters.
Veel schilderingen zijn fragmentarisch bewaard gebleven en erg onduidelijk. De schilderingen bestaan uit enkele figuratieve voorstellingen en decoratieve motieven zoals plantenmotieven en geometrische vormen. De decoratieve schilderingen doen sterk denken aan de schilderingen die in de Nederlands-hervormde kerk te Hantumhuizen zijn aangebracht. Wellicht stammen de schilderingen uit dezelfde tijd, de dertiende of de veertiende eeuw. De primitieve, vlakke weergave van de figuren doet in ieder geval een vroege ontstaansperiode vermoeden.
Talloze restanten van plantenmotieven zijn nog te zien op verschillende plaatsen op de gewelven van het schip.
Twee zestiende-eeuwse muurschilderingen. De schilderingen vormen een onderdeel van de passie van Christus. Deze schilderingen zijn de enige voorbeelden die tot nu toe in Friese kerken zijn aangetroffen waarbij het lijden van Christus centraal staat. In Exmorra zijn twee scènes geschilderd: de geseling van Christus en de doornenkroning.
De schilderingen zijn voornamelijk decoratieve, gestileerde plantenmotieven. Een schildering op de westmuur van - oorspronkelijk - twee figuren. Een gedicht gotisch venster waar op de raamomlijsting en stijlen baksteenimitatie te zien is. Verder in de kerk meerdere restanten van schilderingen. (bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
Een muurschildering van een levensgrote Sint-Christoffel. De bovenste helft is bewaard gebleven. De schildering kan gedateerd worden in de late vijftiende eeuw. In deze eeuw was de heilige Sint-Christoffel erg populair en werd regelmatig afgebeeld.
Tijdens een restauratie van de kerk in 1941 werd een unieke Majestas-Dominischildering aangetroffen op de drie oostelijke gewelfvlakken van het koor. De schildering stamt uit de tweede helft van de dertiende eeuw. Daarnaast zijn decoratieve schilderingen ontdekt op de rondstaafribben van het meloengewelf. De Majestas Domini is het motief waarbij Christus wordt dit voorgesteld als leraar van de wereld. Traditioneel wordt dit als volgt afgebeeld: de op een troon gezeten Christus, binnen een mandorla, wordt omringd door de vier symbolen van de evangelisten óf de van Christus naar de vier windstreken uitgaande symbolen van de vier evangeliën. De rechterhand heeft hij opgeheven en in zijn linkerhand houdt hij 'Het boek des levens'. In de elfde eeuw worden de jonge, baardeloze én de strengere, bebaarde Christus- figuren naast elkaar gebruikt, terwijl in de twaalfde eeuw de bebaarde Christus de overhand neemt. Het motief van de Majestas Domini komt in Europa regelmatig voor als versiering van de absis en als timpaanvulling in met name twaalfde- en dertiende-eeuwse Romaanse kerken. Daarnaast komt het motief ook in vroeg middeleeuwse miniaturen regelmatig voor. De Majestas Domini die in de kerk te Bozum is afgebeeld, valt binnen de traditie van de uitbeelding van dit motief. In Friesland is dit het enige voorbeeld van een Majestas Domini.
Tijdens een restauratie van de kerk in 1981-1983 is op het muurvlak van de zesde travee aan de noordzijde een geschilderd wijdingskruis ontdekt. Er is erg weinig van de schildering bewaard gebleven.
Wijdingskruis, een zeer fraaie Mariaschildering en bijzondere en kleurrijke schilderingen in het koor. De schilderingen worden gedateerd dertiende eeuws of rond 1300.
Naast de rondboogstaven van de gewelfconstructie in het koor is baksteenimitatie geschilderd die bestaat uit rode vlakken en witte voegen. Gezien de vorm en grootte van de geschilderde bakstenen lijkt deze van latere datum te zijn dan de baksteenimitatie behorende tot het sacramentshuisje. De baksteenimitatie naast de rondstaafboogribben is een typisch gotisch decoratie- element. Mogelijk stamt deze uit de wit-roodperiode, een kerkinterieurstijl in het noorden van Nederland die ongeveer in 1425 begon en een eeuw duurde. De rondboogstaven zijn aan beide lengtezijden beschilderd met okerrode karteltandmotieven. Bovendien is over het midden van de rondboogstaven een gele band aangebracht met aan elkaar geschilderde Andreaskruizen. (bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
Bij de restauratie in 1998-'99 zijn bijzondere schilderingen gevonden uit circa 1270. In het schip bevindt zich een gewelfschildering van Maria met Kind in
een mandorla. De wanden van het koor tonen een rijk uitgevoerde passiecyclus van Christus en daarboven in de boogzwikken de corresponderende Oudtestamentische figuren.
(bron: Monumenten in Nederland. Fryslan.)
Muurschilderingen in het absisgewelf, over het totale oppervlak, slecht bewaard gebleven en een fragment op de noordmuur. (bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
Het in tufsteen uitgevoerde apsisgewelf heeft nog enigszins waarneembare 13de-eeuwse muurschilderingen in de vorm van vier stroken voorstellingenvoorstellingen; de bovenste
waarschijnlijk met Christus als rechter en daaronder heiligen. (bron: Monumenten in Nederland. Fryslan.)
"De schilderingen die zich op de gewelven van de hoofdbeuk bevinden, stammen uit het derde kwart van de vijftiende eeuw. De grote Christoffelfiguur op de noordmuur van de vijfde travee is waarschijnlijk in de zestiende eeuw aangebracht. De schilderingen zijn onder te verdelen in figuratieve en decoratieve voorstellingen die zich op verschillende plaatsen op de gewelven bevinden”
(bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
"De schilderingen stellen allerlei symbolische figuren van planten en dieren voor, die in stijl te vergelijken zijn met schilderingen te Loppersum en 't Zandt in Groningerland. Een nadere studie wordt thans te Nijmegen verricht door P.M. le Blanc in het kader van een overzicht van middeleeuwse muur- en gewelfschilderingen.”
(bron: Kollumerland en Nieuw Kruisland, voorafgegaan door Overzicht van de bouwkunst in Noordelijk Oostergo)
"De muurschilderingen, die waarschijnlijk rond 1500 zijn aangebracht, werden in 1860 ontdekt bij het aanleggen van gasverlichting. Ze bevinden zich op de pijlers in het schip en op de pijlers die het koor van de kooromgang scheiden. Er zijn enkele beschermers tegen ziekten en kwalen, schutspatronen van ambachten en stichters van kloosterorden te zien. De hier bewaard gebleven heiligenafbeeldingen zijn uniek in Friesland. De meeste heiligen zijn beschermers tegen de pest maar ook patroonheiligen tegen andere ziekten of kwalen komen hier voor. Waarschijnlijk speelden deze aandoeningen en ambachten een grote rol in de geloofsgemeente van Franeker aan het einde van de vijftiende en in het begin van de zestiende eeuw.
Een voorzichtige datering kan gemaakt worden naar aanleiding van de heiligen die hier zijn geschilderd. De meeste, zoals Sint-Rochius, Sint-Catharina, Sint-Margaretha en Sint-Apollonia, zijn pas in de late Middeleeuwen en daarna populair. Daarnaast zijn de opschriften onder de figuren laat vijftiende- óf vroeg zestiende-eeuws. De details in de contouren en de platte mutsachtige hoofddeksels wijzen ook op deze datering. De schilderingen worden hierdoor gedateerd in de periode rond 1500.“
(bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
"Op drie zuilen van het koor en op twee van den zuiderzijbeuk muurschilderingen
(XV d, blootgelegd in 1860): H. Appolonia, H. Hubertus, H. Rochus e.a.; in het
middenschip zijn deze schilderingen met een gordijn bedekt.”
(bron: Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IX. De provincie Friesland)
Tijdens een restauratie van de kerk in 1943-1947 is er een geschilderde boogfries boven het licht spitsgebogen venster in de tweede travee aan de noordkant ontdekt. (bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
Deze muurschildering wordt gezien als de oudste muurschildering in Friesland, vervaardigd in de twaalfde óf in het begin van de dertiende eeuw. Fries met twee engelen en een aantal Christusfiguren. (bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
Tijdens een restauratie van de kerk in 1973 is op het noordoostelijke muurvlak van het koor een schildering gevonden en vrijgelegd. De schildering toont een viertal kruizen en een oneindige knoop, geschilderd in rode oker. (bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
Een zestal opmerkelijke schilderingen. Vier muurschilderingen zijn voorstellingen van kerken, geschilderd in aanzicht of doorsneden. Eén schildering is een voorstelling van een toren. Ook is er in het schip een opschrift gevonden en een frappant figuur in het koor.
Welke betekenis de afbeeldingen van de kerken hebben is niet bekend. Mogelijk voortekeningen die als schets voor een daadwerkelijke schildering fungeerden. (bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
Decoratieve architectuurimitaties. De schilderingen zijn een voorbeeld van decoratieve sierkunst die de architectonische geleding ondersteunt en, waar deze niet aanwezig is, suggereert.
Fragment van een tekst in de toren. Letters ingekrast en daarna met rode oker geschilderd. (bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
Tijdens een restauratie in 1979 zijn vlakvullende muurschilderingen aangetroffen in het koor, het oudste gedeelte van de kerk, dat waarschijnlijk rond 1200 is gebouwd. Daarnaast zijn rode pigmentsporen gevonden in het schip, deze hebben waarschijnlijk deel uitgemaakt van een kleur waarin het interieur geschilderd was. De schildering loopt door op de boogzwikken van de scheidingsboog met decoratieve plantenmotieven. (bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
Bij de restauratie in 1989 zijn in het interieur op de triomfboog resten van 13de-eeuwse muurschilderingen aangetroffen. (bron: Monumenten in Nederland. Fryslan.)
In de Ned.-herv. kerk te Anjum zou op de westelijke muur op de begane grond een muurschildering zijn. Op deze plaats is lambrisering aangebracht waardoor de schildering niet meer zichtbaar is. (bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
"Rond en boven de toegang naar de toren beganegronds waren een ornament en een cartouche geschilderd, thans achter een betimmering verborgen.” (bron: Noordelijk Oostergo. Dongeradelen.)
Een drietal tekstcartouches. Tijdens een restauratie in 1963-1967 ontdekt. (bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
"Muurschilderingen (8) in noordbeuk van waarschijnlijk kort na 1446, plantenmotieven gemaakt in het tweede kwart van de 15de eeuw en de figuren in gotische nissen uit de 16de eeuw . De acht schilderingen in het koor en in de hoofdbeuk zijn volgens Hoogewerff in 1846 ontdekt, in 1847 weer overgewit. Schilderingen in koor tijdens grootschalige restauratie tussen 1937 en 1955 weer herontdekt en gerestaureerd door F. Smoorenburg, in deze periode ook muurschilderingen in de oostelijke traveëen van de noordbeuk gevonden. Tijdens vrijlegging door werklieden veel van de schildering verloren. Later door J. Halbertsma gerestaureerd. "
(bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
“Muurschilderingen: in 1846 zijn muurschilderingen (XVI c) ontdekt in het koor
en weer overgewit; die aan de zuidzijde droeg een opschrift met: 1572 en de
wapens-Heerema en Frittema, die aan de noordzijde was, blijkens een opschrift,
waarschijnlijk ter eere van Wilhelmus Lindanus aangebracht; sporen van
muurschilderingen zijn zichtbaar geweest in de spitsboognissen van den lichtbeuk.
Segmentvormig grauwtje (XVIII B) voorstellend spelende kinderen."
(bron: Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IX. De provincie Friesland)
In de kerk zijn tijdens een restauratie en de plaatsing van het orgel in 1883 twee gewelfschilderingen en twee muurschilderingen gevonden, die daarna weer zijn overgewit. In de jaren vijftig zijn de schilderingen opnieuw ontdekt en vrijgelegd. (bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
