-
Uniek ID
-
RM15661
-
naam gebouw
-
Sint-Maartenskerk te Franeker
-
Rijksmonumentnummer
-
15661
-
algemene beschrijving muurschilderingen
-
"De muurschilderingen, die waarschijnlijk rond 1500 zijn aangebracht, werden in 1860 ontdekt bij het aanleggen van gasverlichting. Ze bevinden zich op de pijlers in het schip en op de pijlers die het koor van de kooromgang scheiden. Er zijn enkele beschermers tegen ziekten en kwalen, schutspatronen van ambachten en stichters van kloosterorden te zien. De hier bewaard gebleven heiligenafbeeldingen zijn uniek in Friesland. De meeste heiligen zijn beschermers tegen de pest maar ook patroonheiligen tegen andere ziekten of kwalen komen hier voor. Waarschijnlijk speelden deze aandoeningen en ambachten een grote rol in de geloofsgemeente van Franeker aan het einde van de vijftiende en in het begin van de zestiende eeuw.
Een voorzichtige datering kan gemaakt worden naar aanleiding van de heiligen die hier zijn geschilderd. De meeste, zoals Sint-Rochius, Sint-Catharina, Sint-Margaretha en Sint-Apollonia, zijn pas in de late Middeleeuwen en daarna populair. Daarnaast zijn de opschriften onder de figuren laat vijftiende- óf vroeg zestiende-eeuws. De details in de contouren en de platte mutsachtige hoofddeksels wijzen ook op deze datering. De schilderingen worden hierdoor gedateerd in de periode rond 1500.“
(bron: Aldus is opgeschilderd. Middeleeuwse muurschilderingen in Friese kerken 1100 - 1600)
"Op drie zuilen van het koor en op twee van den zuiderzijbeuk muurschilderingen
(XV d, blootgelegd in 1860): H. Appolonia, H. Hubertus, H. Rochus e.a.; in het
middenschip zijn deze schilderingen met een gordijn bedekt.”
(bron: Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IX. De provincie Friesland)
-
plaats waarin het gebouw ligt
-
Franeker
-
Heeft huidige functie
-
kerk
-
Bouwgeschiedenis
-
De Nederlands Hervormde kerk te Franeker is vermoedelijk gebouwd in de twaalfde of dertiende eeuw en was oorspronkelijk gewijd aan de heilige Martinus. De driebeukige kerk, waarvan de zijbeuken in het schip zich rond het koor in een kooromgang voortzetten, is tien traveeën diep. De hoofdbeuk loopt over in een drie traveeën diep koor met een ronde sluiting aan de oostzijde. Aan de westzijde is de kerk opgetrokken tegen een toren. In de eerste twee traveeën aan de westzijde is het orgel geplaatst. De ingang bevindt zich aan de zuidzijde van de tweede travee.
-
Restauratiegeschiedenis
-
De schilderingen zijn in 1947 gerestaureerd door G. Janssen.
-
Schadegeschiedenis
-
Het dateren van de schilderingen in de kerk te Franeker is niet eenvoudig doordat er waarschijnlijk veel is bijgeschilderd. Op verschillende plaatsen is er sprake van een andere structuur van de pleisterlaag, hetgeen een aanwijzing kan zijn dat de ondergrond ten dele niet oorspronkelijk is en dat daarover bijschilderingen zijn aangebracht. Bovendien lijken de contouren en gelaatstrekken negentiende-eeuwse bijschilderingen te zijn. De Vries vermeldt echter dat de schilderingen na hun ontdekking in 1860 door gordijnen aan het oog werden onttrokken, om zo geen ergernis te geven aan de kerkelijke gemeente. Het lijkt volgens deze redenering niet erg waarschijnlijk dat de schilderingen na de ontdekking, tegen hoge kosten, werden bijgewerkt, aangezien zij toch werden afgedekt.