Uniek ID

RM9780

naam gebouw

kerk van Garmerwolde

Rijksmonumentnummer

9780

algemene beschrijving muurschilderingen

nl Kort na bouw baksteenimitatie op gewelven (niet in het zicht). Begin 16de eeuw op muren en gewelven laat-gotische figurale schilderingen op witte pleisterlaag (1-12), ingekaderd door natuursteen-imitatie, ornamentale ranken en bloemmotieven met groteske elementen, mogelijk in twee verschillende perioden kort na elkaar uitgevoerd. Verder gordijnschildering op oostwanden dwarspand (13) en drie wijdingskruisen, waarschijnlijk 16de-eeuws (14). Schilderingen sterk reconstruerend hersteld tijdens kerkrestauratie 1941-1944. (bron:Q122982902)

dit gebouw elders, url of uri

http://www.wikidata.org/entity/Q2240521

https://www.reliwiki.nl/index.php?title=Garmerwolde,_Dorpsweg_69_-_Kerk_van_Garmerwolde

https://www.groningerkerken.nl/nl/kennisbank/kerken/G/10/garmerwolde-kerk-garmerwolde

https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/9780

plaats waarin het gebouw ligt

Garmerwolde

Heeft huidige functie

Cultureel en maatschappelijk

Type verwarming

cv

Type verwarming sinds (jaartal)

1944?

Ingevoerd door

Aafje OUOU

gebouw beschreven in bron

Het kleurenschema van de middeleeuwse kerkinterieurs van Groningen

Aantekeningen bij de onlangs ontdekte schilderingen in Groningen, Friesland en Drenthe

Groninger kerken en hun schilderingen

Lagen van betekenis. Laatmiddeleeuwse muur- en gewelfschilderingen in Noordwest-Europa

Afschrift van het Dagboek van de Restauratie van de Kerk en Toren der Ned. Hervormde Gemeente te Garmerwolde

De Kerk van Garmerwolde. Restauratie-visies in de eerste helft van de 20ste eeuw

Rapport conservatie gewelf- en muurschilderingen NH kerk Garmerwolde

Alle middeleeuwse kerken. In Groningen en Drenthe

Bouwgeschiedenis

Kruiskerk met recht gesloten koor en koepelvormige gewelven, alsmede vrijstaande toren 3de kwart 13de eeuw. Schip gesloopt 1859.

Restauratiegeschiedenis

Tussen 1941 en 1944 werden de schilderingen ontdekt, blootgelegd en gerestaureerd door Gerhard Jansen. In 2013 heeft een tweede conservatieronde plaatsgevonden door OUOU restauratoren. Bij alle schilderingen zijn onthechte delen vastgezet. Retouches van Gerhard Jansen zijn grotendeels intact gebleven op enkele na. Tijdens de conservatie zijn er een minimaal aantal bevingsscheuren hersteld.

Schadegeschiedenis

Grote zoutbelasting in de wanden door de vele watervloeden afgelopen eeuwen. Op het moment van restauratie in de jaren '40 verkeerde de kerk waarschijnlijk lange tijd in verwaarloosde toestand. Na afronding van deze restauratie was het gebouw vermoedelijk nog lange tijd zeer vochtig. Dit verklaart de enorme vochtverkleuringen en zwarte schimmelaanslag in de restauratie pleister- en verflagen. Er huizen verschillende vleermuiskolonien rondom de kerk waardoor er op het metselwerk in de kap zeer veel vleermuizenpoep aanwezig is.